Gry szkoleniowe, czyli rywalizacja o wiedzę

Nawet najciekawszy temat i najlepiej przygotowany prowadzący nie pomogą w podtrzymaniu zainteresowania i koncentracji, jeśli szkolenie będzie dostarczało wyłącznie „suchych treści merytorycznych”.

Ten sam problem dotyczy również szkoleń multimedialnych – niezależnie od tego czy uczestniczymy w nich w domu czy w pracy, wciąż myślimy o tym, aby jak najszybciej wykonać inne obowiązki czy odpocząć. Czas jest więc wrogiem efektywnej edukacji, ale walkę z tym wrogiem mogą stoczyć gry szkoleniowe.

Skonstruowanie dobrego szkolenia multimedialnego, które byłoby bogate w informacje merytoryczne, jest zawsze kwestią zachowania odpowiednich proporcji między treścią a formą, między przekazywaniem wiedzy a wykształceniem umiejętności. Poszukiwanie złotego środka ma jeden cel – utrzymanie motywacji do zdobywania wiedzy. Zachowanie i wzmacnianie motywacji jest podstawowym celem stosowania gier szkoleniowych.

Istotą gry szkoleniowej jest ujęcie w materiale edukacyjnym elementów, które pozwolą uczestnikowi np. gromadzić punkty za poprawne rozwiązanie zadania lub skrócenie czasu ich rozwiązania. Jeśli szkolenie ma przynieść wymierne efekty praktyczne (głównie przez osiąganie lepszych wyników po jego ukończeniu), warto przyznawać punkty za umiejętność wykorzystania poznanych informacji w praktyce zawodowej (co przemawia za łączeniem gier szkoleniowych np. ze scenkami symulacyjnymi).

Uczestnik szkolenia powinien być nagradzany za poprawne rozwiązywanie zadań. Powinien on mieć także możliwość natychmiastowego uzyskania tejże nagrody, co jest zgodne z założeniami skutecznej motywacji. Gromadzenie punktów to jednak tylko nagroda bezpośrednia o znaczeniu krótkoterminowym. Bardziej trwałą satysfakcję daje określona nagroda materialna (np. certyfikat z oceną) lub niematerialna (np. pochwała czy uznanie ze strony trenera lub przełożonego zlecającego realizację szkolenia).

Dodatkowym elementem motywujących do szybkiego i poprawnego rozwiązywania zadania jest konstruktywna „zdrowa” rywalizacja z innymi uczestnikami szkolenia. Nagrodą jest wówczas także samo umieszczenie w rankingu najlepszych pracowników lub uczestników szkolenia, a także przyznanie wyróżnienia dla 3 czy 5 najlepszych osób.

Aby gra szkoleniowa była atrakcyjna i motywująca dla uczestnika, musi ona spełniać kilka warunków. Przede wszystkim użytkownik musi od początku znać zasady gry – powinien on zatem od razu wiedzieć za jakie elementy może uzyskać punkty, na jakiej podstawie będą one przyznawane i czemu będą one służyły. Zatem zarówno cel „teoretyczno – praktyczny” szkolenia, jak i nagroda powinny być znane pracownikom uczestniczącym w szkoleniu.

Gra musi także spełniać wymóg interaktywności. Oznacza to, że uczestnik powinien od razu otrzymywać informację zwrotną o poprawności rozwiązania zadania oraz możliwość powrotu do nieprzyswojonych w wystarczającym stopniu treści merytorycznych. Gra nie powinna także generować realnego ryzyka – podobnie jak ma to miejsce w przypadku całego szeroko rozumianego szkolenia, jest to czas na naukę czy utrwalanie wiedzy, nie zaś na ponoszenie konsekwencji finansowych czy pozafinansowych.

Gra szkoleniowa powinna także jednocześnie spełniać wymóg urozmaicenia formy (aby uniknąć pojawienia się monotonii i znużenia) oraz spójności np. poprzez konsekwentne utrzymywanie określonej konwencji gry. Wbrew pozorom urozmaicenie i spójność nie wykluczają się wzajemnie, a umiejętność ich pogodzenia zależy od kreatywności twórcy materiału szkoleniowego.

Gry szkoleniowe wykorzystywane zarówno w samych szkoleniach multimedialnych, jak i podczas szkoleń łączonych integrujących kształcenie tradycyjne i e-learningowe, mogą przybierać co najmniej pięć różnych form. Po pierwsze, mogą to być tzw. gry planszowe, która jest w całości przewidziana przez autora szkolenia, a podejmowanie kolejnych kroków przez uczestników jest uzależnione od ich woli (lub od nieco dyskusyjnego elementu losowości). Zanim uczestnik przystąpi do gry, musi on poznać sytuację wyjściową, w której się znajduje, a zatem problem, który będzie musiał rozwiązać. Po drugie, są to gry decyzyjne. Istotą tego typu gry jest połączenie odgrywania ról (najczęściej specjalistycznych i kierowniczych) z rywalizacją indywidualną lub zespołową, w zależności od tego czy każdy uczestnik szkolenia „pracuje na własny rachunek” czy też jest częścią niewielkiego zespołu. Gra tego typu rozwija umiejętności decyzyjne, a nade wszystko przewidywania konsekwencji decyzji oraz uzasadniania dokonanych wyborów. Po trzecie, możemy mieć do czynienia z grą o charakterze symulacyjnym. Symulacja w szkoleniach polega na wcieleniu się w role zawodowe oraz „przeniesieniu się” do rzeczywistych warunków pracy, aby wykonywać symulacje prawdziwych zadań związanych z zajmowanym stanowiskiem.

Oczywiście sytuacje takie mogą nosić znamiona „sztuczności”, ale jednocześnie pozwalają poznać konsekwencje określonych posunięć zanim uczestnik szkolenia zacznie je wdrażać w codziennej praktyce zawodowej. Po czwarte, można wykorzystać gry funkcyjne, które integrują odgrywanie ról z dążeniem do osiągania własnych celów. Z jednej strony, ponieważ wciąż mamy do czynienia ze szkoleniem, jest to postępowanie stosunkowo mało ryzykowne. Z drugiej jednak, może prowadzić do wzajemnych sporów między uczestnikami szkolenia.

Firma prowadząca szkolenie może się także zdecydować na zorganizowanie gry sytuacyjnej, które de facto przypominają rozwiązywanie case study (studium przypadku). Zadaniem uczestnika szkolenia jest zapoznanie się z rzeczywistym lub hipotetycznym przykładem dotyczącym tematyki szkolenia oraz zaproponowanie najlepszego i jednocześnie uzasadnionego rozwiązania.[1] Katalog postaci gier szkoleniowych nie jest jednak zdecydowanie zamknięty i wciąż się rozszerza. Wybór typu gry powinien być uzależniony od obszaru tematyczne szkolenia, potrzeb jego uczestników oraz oczekiwań przełożonego, który zleca, a następnie koordynuje przebieg całego szkolenia.

Gra szkoleniowa, niezależnie od jej postaci i zasad, powinna przynosić szereg korzyści zarówno szkolonym pracownikom czy kursantom, jak i firmie, która zleca przygotowanie materiału edukacyjnego. Wśród najważniejszych korzyści można wskazać: skrócenie czasu przyswajania treści (nic bowiem nie uczy tak jak intrygujące doświadczenie), zwiększoną skalowalność (uczestnicy szkolenia mają dostęp do większej liczby praktycznych sytuacji decyzyjnych i problemów wymagających rozwiązania), interaktywność osób i wirtualnych postaci między sobą oraz wynikająca stąd bezpośrednio skala integracji, a także możliwość zdobywania praktycznego doświadczenia bez konieczności ponoszenia wieloaspektowego ryzyka.[2]

Gry jako forma szkoleń multimedialnych pomagają utrzymać zainteresowanie prezentowanymi treściami, a jednocześnie w relatywnie krótkim czasie zyskać zarówno wiedzę teoretyczną, jak i odkryć jej przełożenie na praktykę zawodową. Projektując i analizując różne warianty gier szkoleniowych, warto zatem pamiętać, że gra to nie tylko rozwiązanie dla dzieci lub młodzieży „zasiedziałej” przed ekranem komputera, ale także dla ciekawych świata pracowników. Nauka przez zabawę jest zatem ścieżką edukacyjną ponadpokoleniową.

Bibliografia