Wykorzystanie testów w e-learningu

Testy są jednym z najpopularniejszych, choć również nieco kontrowersyjnych, sposobów sprawdzania wiedzy. Zarzuca się im między innymi, że nie propagują kreatywności, a zamiast samodzielnego myślenia, uczą myślenia według „klucza”. Trudno jednak wyobrazić sobie e-learning bez testów. Po pierwsze raz zaprogramowany test nie wymaga ingerencji człowieka, która jest nie do uniknięcia w przypadku zadań otwartych. Po drugie, w przeciwieństwie do trenera, który najpierw musi sprawdzić prace nadsyłane przez użytkowników, testy zapewniają wszystkim zainteresowanym natychmiastowy feedback na temat efektów odbycia szkolenia.

Testy mogą pojawiać się w szkoleniach w różnych formach. Poniżej opisano trzy najpopularniejsze przypadki.

Pre-test. Warto przygotować pre-test jedynie wtedy, gdy ma on konkretny cel – pozwala na zlokalizowanie luk w wiedzy i umiejętnościach użytkownika i odpowiednie spersonalizowanie materiału szkoleniowego, który po tym pre-teście nastąpi. Jeśli po zaliczeniu pre-testu, niezależnie od wyników, użytkownik będzie zmuszony przebrnąć przez całe szkolenie, także te jego części, które prezentują zagadnienia dobrze przez niego opanowane, poczuje się oszukany. Uzna szkolenie za źle przygotowane, nie odpowiadające potrzebom i celom szkoleniowym, innymi słowy – za stratę czasu. Należy więc zastanowić się, czy pre-test jest rzeczywiście w szkoleniu konieczny, a jeśli tak – zadbać o odpowiednie zaprojektowanie całego kursu, tak aby wynik pre-testu miał wpływ na przebieg szkolenia.

Test końcowy. Informacje o tym, czy użytkownik zrozumiał i przyswoił treści zamieszczone w szkoleniu są niezwykle istotne, zarówno dla projektantów szkolenia, jak i osób wdrażających szkolenie w danej organizacji. Test końcowy wydaje się dobrym sposobem sprawdzenia, czy ten transfer wiedzy nastąpił. Również dla użytkownika wynik testu końcowego jest istotną informacją. Lubimy otrzymywać jasny sygnał, kiedy jakieś zadanie jest zakończone, a test wieńczący szkolenie stanowi właśnie taką „metę”. Pozytywny wynik testu końcowego jest dla użytkownika dowodem na to, że zrobił, co do niego należało i nie zmarnował cennego czasu.

Test w roli szkolenia. Warto pamiętać, że różnego typu quizy nie tylko wykorzystują naturalną dla człowieka chęć sprawdzenia się, ale również mogą być dodatkowym bodźcem do uzupełniania odkrytych dzięki nim „luk” w wiedzy. Właściwie zaprojektowany test może być doskonałym narzędziem edukacyjnym. Kluczowa jest w takim wypadku informacja zwrotna, czyli feedback, który powinien oferować użytkownikowi coś więcej niż tylko komunikat o poprawności lub niepoprawności wskazanych odpowiedzi. Użytkownikowi należy dać możliwość „podejrzenia” udzielonych odpowiedzi, porównania ich z odpowiedziami prawidłowymi i zapoznania się z wyjaśnieniem, dzięki któremu zrozumie, dlaczego dana odpowiedź jest poprawna. Dobrym rozwiązaniem jest również uzupełnienie feedbacku o informacje, gdzie szukać dokładniejszych bądź dodatkowych wiadomości na dany temat, np. w postaci odnośników do stron inter- lub intranetowych, dokumentów czy konkretnych rozdziałów bądź ekranów szkoleniowych. Ponieważ użytkownik właśnie odkrył, że czegoś nie wie lub nie potrafi, chętnie z takich informacji skorzysta.

Zdarza się, że pytania testowe powstają w pośpiechu, w momencie, kiedy prace nad produkcją kursu są już zamykane. Niezależnie od tego, jaką rolę będzie odgrywał test w danym kursie, nie spełni swojej roli, jeśli pytania nie zostaną prawidłowo przygotowane. Jak zatem przygotowywać pytania testowe? Poniżej omówiono kilka istotnych zasad.

Opracowując pytania, należy koncentrować się na umiejętnościach, jakie użytkownik kursu powinien w jego trakcie nabyć oraz na zachowaniach, jakich w związku z odbyciem szkolenia od użytkownika oczekujemy. Nie należy umieszczać w teście pytań sprawdzających jedynie podstawową wiedzę, choć prawdą jest, że takie pytania są zwykle najłatwiejsze do napisania. Należy dobrze przemyśleć, czy pytanie dotyczy kwestii rzeczywiście istotnych dla przedmiotu szkolenia. Jeśli sprawdza jedynie znajomość mało ważnej informacji, należy z niego zrezygnować.

Pytania nie powinny po prostu powielać informacji podanych w kursie. Należy operować różnymi przykładami, używać innych słów, parafrazować – w ten sposób test sprawdzi, czy użytkownik rzeczywiście zrozumiał to, co przeczytał, usłyszał, zobaczył itp. w szkoleniu. Koniecznie trzeba upewnić się, czy pytania, które mają zostać zamieszczone w teście odzwierciedlają zawartość kursu. Niedopuszczalna jest sytuacja dodania do testu pytań, na które użytkownik nie znajdzie odpowiedzi w szkoleniu (wyjątkiem jest sytuacja, gdy samodzielne dotarcie do pewnych informacji było częścią kursu). Warto również pamiętać, że pytania podchwytliwe nie są dobrym materiałem testowym, wszak wyprowadzenie użytkownika w pole nie jest zadaniem testu. Takie pytania mogą spowodować u użytkownika uzasadnioną frustrację.

Warto wprowadzać różne rodzaje pytań, np. wielokrotnego wyboru, prawda/fałsz, drag&drop itd., gdyż zwiększa to poziom zaangażowania użytkownika w test. Jednak należy mieć na uwadze, że zbyt skomplikowane technicznie czy graficznie pytania odciągną uwagę użytkownika od ich treści. Zamiast nad tym, jaka odpowiedź jest prawidłowa, użytkownik zacznie się zastanawiać jak tę prawidłową odpowiedź wskazać. Innymi słowy należy pamiętać, że test ma sprawdzić znajomość materiału szkoleniowego, a nie umiejętność obsługi interfejsu szkolenia.

Z pewnością warto wprowadzić różnicowanie pytań w poszczególnych „podejściach” do testu. Jednym ze sposobów jest losowanie pytań z puli. Im więcej pytań w puli, tym lepiej, gdyż niwelujemy ryzyko, że przy kilkakrotnej realizacji testu użytkownik trafi ponownie na taki sam ich zestaw. Dobrym rozwiązaniem jest również zmiana kolejności wyświetlania poszczególnych odpowiedzi w pytaniach, gdyż uniemożliwia ona użytkownikowi przejście testu „na pamięć”.

Prawdą jest, że pozytywny wynik jakiegokolwiek testu nie zagwarantuje, że użytkownik wykorzysta nabytą wiedzę i umiejętności w realnym świecie. Jednak zaprojektowanie testu w taki sposób, aby jak najbardziej odzwierciedlał rzeczywiste wyzwania znacznie zwiększy szanse na to, że użytkownik przyswojony materiał szkoleniowy zużytkuje. Nie należy więc traktować testów „po macoszemu” i pozostawiać ich opracowania na ostatnią chwilę. Pamiętać również należy, że test nie jest jedyną opcją. Pewne umiejętności możemy sprawdzić poprzez symulacje, inne, krótkie szkolenia, testów mogą w ogóle nie potrzebować. Nie warto testować tylko dlatego, że istnieje taka możliwość. Najpierw należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy test jest w ogóle konieczny dla osiągnięcia celów szkoleniowych.

Bibliografia