Blended learning – dlaczego warto mieszać?

Czym jest blended learning?

Najczęściej blended learning definiuje się jako mieszaną formę kształcenia, podkreślając przy tym, że jest to połączenie metod tradycyjnych, takich jak szkolenia twarzą w twarz prowadzone w salach szkoleniowych, z kształceniem zdalnym – z wykorzystaniem komputera. Definicja ta wychodzi jednak z użycia w związku z upowszechnianiem się i ciągłym rozwojem metod elektronicznych, które również można ze sobą swobodnie łączyć.

W drugim znaczeniu blended learning był kojarzony z wykorzystywaniem w projektowaniu szkoleń stylów uczenia się. W szkoleniu blended learningowym zestawiano więc materiały wizualne dla wzrokowców z plikami audio dla słuchowców oraz materiałami interaktywnymi przeznaczonymi dla kinestetyków. Jednak style uczenia się okazały się mitem – badania wykazały, że ich wykorzystanie w procesie nauki nie ma wpływu na wyniki uczących się (więcej na ten temat w artykule „Style uczenia się”). Wraz z wiarą w style uczenia się w przeszłość odeszła sięgająca do nich definicja blended learningu.

W najprostszym rozumieniu blended learning jest charakteryzowany jako forma kształcenia z wykorzystaniem dwóch lub więcej metod czy narzędzi (bez podziału na formy „tradycyjne” i „elektroniczne”). Jest do definicja z pewnością trafna, jednak niewystarczająca w kontekście potencjału, jaki drzemie w blended learningu. Jego sedno stanowi bowiem nie wykorzystanie kilku metod kształcenia, ale takie ich wykorzystanie, aby osiągnięte zostały cele szkoleniowe i biznesowe organizacji. Blended learning nie polega więc na zaprojektowaniu jednego czy kilku kursów wykorzystujących różne metody nauczania, ale na zapewnieniu ciągłości procesu uczenia się i dostępu do wiedzy wówczas, gdy istnieje na nią zapotrzebowanie.

Jak projektować blended learning?

Konstruowanie szkoleń blended learningowych nie jest proste, wymaga refleksji i planowania.

Pracy nad materiałem szkoleniowym (w języku branżowym kontentem, od angielskiego „content”) nigdy nie należy zaczynać od wyboru technologii, przy pomocy której zostanie dostarczony użytkownikowi. Materiał szkoleniowy musi zostać dokładnie przeanalizowany pod kątem celów szkoleniowych. Należy przy tym mieć na względzie zarówno cele samej organizacji, jak i zakładane efekty kształcenia, czyli umiejętności, jakie w wyniku udziału w kursie ma nabyć uczący się. Dopiero znając poszczególne cele, można rozpocząć dobieranie metod ich realizacji, czyli odpowiednich narzędzi dostarczenia poszczególnych fragmentów kontentu. Kluczowe jest tutaj ustalenie, w jaki sposób i w jakich okolicznościach dana umiejętność będzie później wykorzystywana przez użytkownika. Środowisko, w jakim użytkownik nabywa daną kompetencję, powinno być jak najbardziej zbliżone do środowiska, w którym będzie ją urzeczywistniał.

Istotną kwestią jest także ustalenie, czy umiejętność będzie wykorzystywana i może zostać opanowana przez użytkownika samodzielnie, czy też będzie to wymagało kolaboracji z innymi osobami: przedyskutowania, przećwiczenia, porównania doświadczeń. Jest to czynnik decydujący dla rozpoznania, czy niezbędna będzie synchroniczna, czy też może zostać zastosowana asynchroniczna metoda kształcenia. Jest to szczególnie ważne w kontekście współczesnego stylu i tempa pracy, który pozostawia niewiele czasu na doskonalenie kompetencji. Możliwość uczenia się we własnym rytmie, bez konieczności zgrywania terminarzy pod kątem różnego typu spotkań on-line, a przede wszystkim wyjazdów ma duże znaczenie dla uczestników szkoleń. Warto pamiętać, że sala szkoleniowa, o ile nie mamy do czynienia z kursem przeznaczonym dla nauczycieli lub trenerów, nie jest naturalnym miejscem wykorzystywania kompetencji, a więc nie jest też miejscem najlepszym do ich nabywania. Często jest nim natomiast biurko i komputer uczącego się.

Doświadczenie zapewniane w procesie uczenia się powinno być jak najbardziej autentyczne. Mnogość narzędzi i technik edukacyjnych, jakimi obecnie dysponujemy, umożliwia realizację tego postulatu. Nie trzeba się obawiać reakcji użytkowników na nowe sposoby dostarczania treści szkoleniowych, ponieważ nie tylko spodziewają się oni, ale wręcz oczekują, elastycznego podejścia do nauczania. Należy jednak pamiętać, aby wybierać najprostszą możliwą technologię wspierającą dany cel szkoleniowy. Blended learning ma być przede wszystkim efektywny, a nie efektowny.

Z czym należy się liczyć, decydując się na blended learning?

Przede wszystkim z tym, że zaprojektowanie i przygotowanie kursu typu blended learning jest znacznie bardziej skomplikowane od opracowania szkolenia bazującego na jednym rozwiązaniu. Wymaga złożonej analizy materiału szkoleniowego oraz dobrej znajomości różnych technik i narzędzi nauczania. Niemal niemożliwe jest opanowanie wszystkich technologii wykorzystywanych obecnie w edukacji przez jedną osobę, najprawdopodobniej konieczne więc będzie zainwestowanie w większy zespół projektowy.

Również połączenie różnego typu materiałów w jeden spójny system wymaga złożonej ekspertyzy. Im bardziej złożony „blend” tym trudniej nim zarządzać. Jennifer Hofmann porównała proces projektowania ścieżki szkoleniowej w blended learningu, składania wielu pojedynczych elementów w spójny kurs, do układania choreografii tańca – wszystko musi do siebie pasować w najdrobniejszych szczegółach. Błąd może spowodować, że cele szkolenia nie zostaną osiągnięte, a koszty jego naprawienia, czyli rekonfiguracji ścieżki szkoleniowej, mogą być znaczne.

Czy więc warto mieszać?

Oczywiście, trzeba jednak robić to w sposób przemyślany. Blended learning skupia się na tym, aby optymalizować wyniki nauczania poprzez dobieranie najskuteczniejszej metody dla realizacji danego celu szkoleniowego. Zapewnia organizacji nie tylko więcej sposobów dostarczania użytkownikom kontentu szkoleniowego, ale także więcej opcji dotyczących tego, kiedy i gdzie zostanie on im dostarczony. Powstają więc unikalne programy nauczania, odpowiadające konkretnym potrzebom organizacji i osób uczących się. Dlatego efekty wykorzystywania blended learningu mogą znacznie przewyższać rezultaty rozwiązań prostszych.

Wymagania użytkowników szkoleń także są coraz większe. Zdają sobie oni sprawę z możliwości, jakie zapewnia im rozwój technologii. Oczekują dostępu do wiedzy w dowolnym miejscu i czasie, nie chcą ograniczeń, chcą efektów. Wykorzystywanie różnorodnych form dostarczania wiedzy już niebawem będzie dla osób uczących się czymś oczywistym. Blended learning ma więc ogromne szanse na stanie się w krótkim czasie wiodącym trendem w nauczaniu.

Bibliografia