Humor w e-learningu – dlaczego i jak?

Lekarze od dawna powtarzają, że pozytywne emocje oddziałują korzystnie na nasze zdrowie. Śmiech sprawia, że serce bije szybciej, poprawia się krążenie krwi oraz dotlenienie organizmu. Czujemy się lepiej i jesteśmy szczęśliwsi. Nie wszyscy wiedzą jednak, że śmiech wpływa również na przebieg i efektywność procesu uczenia się.

Dlaczego warto wykorzystywać humor w e-szkoleniach?

Jednym z podstawowych wyzwań stojących przed twórcami szkoleń e-learningowych jest takie ich projektowanie, aby motywowały do nauki i utrzymywały zaangażowanie użytkowników w jej trakcie. Elementy humorystyczne w szkoleniu mogą być tym, co pozwoli taki efekt osiągnąć. Materiały dowcipne są dla uczących się ciekawsze i przykuwają ich uwagę na dłużej. Większa jest także szansa, że użytkownik zechce podzielić się wrażeniami z takiego szkolenia ze współpracownikami. W ten sposób humor, który jest zjawiskiem społecznym, pomoże również stymulować social learning – uczenie się z innymi i od innych (więcej na temat social learningu w artykule „Social learning a media społecznościowe”). W przypadku szkoleń nieobowiązkowych taki rozgłos może przełożyć się na popularność kursu, zwiększając partycypację.

Wyniki badań naukowych również przemawiają za tym, aby wprowadzać do szkoleń elementy humorystyczne. Potwierdziły one, że lepiej zapamiętujemy te rzeczy, które nas bawią. Jest to związane z fizjologią ludzkiego organizmu. Humor ma wpływ na uwalnianie się w mózgu i rdzeniu kręgowym dopaminy – neuroprzekaźnika nazywanego potocznie hormonem szczęścia. Naukowcy potwierdzili, że dopamina ma wpływ zarówno na naszą motywację, jak i pamięć długotrwałą. Zastrzyki dopaminy w trakcie uczenia się sprawiają, że nauka staje się przyjemnością i nagrodą samą w sobie.

Humor może być również wsparciem w walce ze stresem. Wbrew pozorom proces uczenia się przy pomocy e-szkoleń nie jest pozbawiony stresorów (np. lęku przed porażką), choć z pewnością jest ich mniej niż w przypadku tzw. szkoleń tradycyjnych, gdzie dodatkowym obciążeniem może być nieznane otoczenie, różnego typu problemy z komunikacją interpersonalną itp. Śmiech pomaga zwalczać strach i zdenerwowanie, obniżając poziom hormonów stresu, takich jak kortyzol czy adrenalina. Dlatego porcja humoru zaserwowana uczącym się np. przed testem, pozwoli złagodzić napięcie i pozytywnie wpłynie na uzyskane przez nich wyniki.

Jak skutecznie stosować humor w e-szkoleniach?

Jak widać, korzyści z wprowadzania humoru do kursów e-learningowych jest wiele. Jednak aby je osiągnąć, elementy humorystyczne należy stosować w szkoleniach w sposób przemyślany.

Przede wszystkim zawsze na pierwszym miejscu powinien stać cel szkolenia. Komponenty humorystyczne mają podkreślać najważniejsze elementy materiału szkoleniowego, a nie odwracać od nich uwagę. Dlatego humor należy dawkować ostrożnie, aby nastrój beztroski nie przyćmił edukacyjnych celów kursu.

Humor powinien być również bezpośrednio powiązany z tematyką szkolenia, a nie od niej oderwany. Jego zadaniem jest zabawić i rozbawić, ale w taki sposób, aby materiał szkoleniowy stał się dla użytkownika bardziej zrozumiały i emocjonalnie bliższy. Niezwiązany ze szkoleniem żart nie pomoże w procesie transferu wiedzy, ma jedynie szansę zwrócić na siebie uwagę użytkownika. Niekiedy takie przełamanie monotonii może się okazać korzystne, np. pobudzi użytkownika do dalszego wysiłku, większe jest jednak prawdopodobieństwo, że jedynie odwróci jego uwagę od nauki.

Jedną z podstawowych kwestii jest także poznanie grupy docelowej. Ludzie z różnych środowisk, o różnych doświadczeniach prywatnych i zawodowych inaczej oceniają, co jest zabawne, a co nie. Wiele zależy także od kultury samej organizacji, która może promować swobodny lub formalny sposób bycia. Pamiętać należy, że celem nie jest zadowolenie każdego użytkownika, gdyż ludzie różnią się osobowością, gustem i poczuciem humoru. Kluczem jest znalezienie złotego środka, który pozwoli rozbawić i zachęcić do nauki większość „publiczności”. Aby to osiągnąć, należy dowiedzieć się jak najwięcej o osobach, do których skierowane jest szkolenie. Jeśli istnieje taka możliwość, warto także przetestować na kilku spośród nich przykładowe elementy humorystyczne.

Oczywiście, trzeba unikać sarkazmu, a także niestosownych lub okrutnych żartów. Niedopuszczalne są dowcipy czy anegdoty o negatywnych konotacjach, np. takie, które opierają się na stereotypach płciowych, rasowych itp. Niestety, ryzyko, że pomimo naszych najlepszych intencji, ktoś poczuje się dotknięty istnieje zawsze. Pod tym względem wykorzystywanie humoru w e-szkoleniach jest znacznie trudniejsze niż w przypadku metod nauczania twarzą w twarz, gdzie prowadzący może na bieżąco śledzić reakcje słuchaczy i korygować swoje zachowanie. Dlatego, zanim wprowadzimy do szkolenia jakikolwiek element humorystyczny, powinniśmy mieć pewność, że nie przekracza on granic dobrego smaku.

Jak widać, podniesienie efektywności e-szkoleń poprzez wykorzystanie w nich humoru nie jest wcale sprawą prostą. Nie ułatwia też jego stosowania w e-learningu zakorzenione wśród niektórych ekspertów przekonanie, że wiedza lub umiejętności, którymi się na co dzień zajmują powinny być traktowane z całą powagą i w „godnej” formie przekazywane użytkownikom. W rzeczywistości niewiele jest jednak tematów, które nie staną się łatwiej przyswajalne dla użytkowników, gdy zostaną przyprawione szczyptą humoru. Dlatego, choć dowcip należy stosować w nauczaniu rozważnie, wysiłek włożony w jego inkorporowanie do szkoleń jest z pewnością wart poniesienia.

Bibliografia